Każdy, kto się uczy języka angielskiego, wie, że pisownia słów często znacznie się różni od ich wymowy. Spójrz na poniższe zdanie. Zwróć uwagę na pogrubione słowa i zastanów się, czy znasz ich poprawną wymowę.
„The man didn't feel very comfortable in his grey suit. He didn’t enjoy wearing smart clothes, and when he wore them he felt a subtle difference in his personality”.
Angielska pisownia nie zmienia się tak szybko jak wymowa, która stanowi prawdziwe wyzwanie dla osób uczących się języka. Nie ogranicza się ona wyłącznie do „brzmienia słowa i litery”, ale obejmuje też inne ważne zagadnienia. Należy w niej wziąć pod uwagę również takie aspekty, jak: intonacja (wznoszący się lub opadający ton głosu w zależności od rodzaju wypowiadanego zdania), akcent (nacisk na konkretne sylaby lub słowa w wypowiedzi) oraz mowa łączona (inne brzmienie słów w naturalnej dłuższej wypowiedzi niż osobno). To wszystko wpływa na właściwą wymowę. Nie należy jednak mylić akcentu wyrazowego lub zdaniowego z akcentem rozumianym jako charakterystyczny sposób mówienia, zależny na przykład od miejsca pochodzenia.
W Wielkiej Brytanii, Stanach Zjednoczonych i innych krajach anglojęzycznych możemy spotkać wiele różnych akcentów uznawanych za poprawne. Nie musisz więc mówić tak samo jak Brytyjczyk lub Amerykanin, żeby mówić poprawnie. Twoja wymowa jest prawidłowa wtedy, gdy rozumieją Cię osoby, z którymi się komunikujesz. Dobra wymowa nie jest równoznaczna ze sposobem mówienia osoby urodzonej w Nowym Jorku czy Londynie. Wielu rodzimych użytkowników języka angielskiego lubi jego brzmienie z akcentem hiszpańskim, włoskim lub francuskim. Poniżej znajdziesz sześć wskazówek, które pomogą Ci ćwiczyć i poprawiać wymowę – tak, aby stała się ona zrozumiała dla każdego na całym świecie, nawet jeśli w mówieniu po angielsku zachowasz swój rodzimy akcent.
- Słuchaj! Słuchanie naturalnych wypowiedzi jest najlepszą metodą poprawiania własnej wymowy. Pomocne mogą się okazać filmy w oryginalnej angielskiej wersji językowej, podcasty po angielsku na interesujące Cię tematy (wypróbuj tutaj aplikację British Council – English Podcasts), a nawet piosenki. Podczas słuchania zwracaj uwagę na intonację zdań. Wypróbuj metodę shadowing, która polega na słuchaniu krótkich zdań lub zwrotów i ich powtarzaniu (w taki sposób, aby naśladować dźwięki, intonację i akcent wyrazowy) oraz na obserwacji, jak podczas mówienia ruszają się usta i zmienia się położenie języka.
- Nagrywaj swoje wypowiedzi. Gdy ćwiczysz shadowing, nagrywaj krótkie zdania, które powtarzasz, lub dłuższe fragmenty przeczytane z podręcznika, na przykład opis obrazka. Odsłuchuj następnie swoje nagrania i notuj wszelkie dźwięki, których wymowa stwarza Ci trudność. Staraj się je przećwiczyć, zanim ponownie nagrasz swoje wypowiedzi – w ten sposób sprawdzisz, czy w Twojej wymowie nastąpiła poprawa.
- Zapoznaj się z wykresem fonemicznym. Międzynarodowy alfabet fonetyczny (IPA) prezentuje różne dźwięki w sposób graficzny. Jego nietypowa forma, sprzyjająca kształtowaniu poprawnej artykulacji, sprawia, że zaczynamy zupełnie inaczej postrzegać angielską wymowę. Poznajemy zapis fonetyczny poszczególnych dźwięków. Jego znajomość jest bardzo przydatna, ponieważ każdy słownik zawiera transkrypcję słów, dzięki której dowiadujemy się, jak je wymawiać. Zapis fonetyczny ma szczególne znaczenie w języku angielskim, w którym pisownia często różni się od wymowy. Przykładem są dźwięki powstałe z połączenia liter „ough” w słowach:„though”, „through”, „tough”, „ought”. Ich wymowę trudno opanować bez pomocy zapisu fonetycznego. Spójrz na wykres fonemiczny przygotowany przez British Council lub pobierz aplikację Sounds Right. Posłuchaj brzmienia poszczególnych fonemów po kliknięciu w każdy z nich. Dzięki temu usłyszysz różnice między podobnymi dźwiękami.
- Używaj słownika. Oprócz słowników w wersji książkowej, z transkrypcjami fonetycznymi, dostępne są również liczne słowniki online, w których można posłuchać, w jaki sposób wymawia się słowa. Na szczególną uwagę zasługuje strona internetowa howjsay, której nazwa zawiera przydatną wskazówkę, jak w naturalny sposób wymówić pytanie: „How do you say…?” [„Jak powiedzieć…?”]. To bardzo dobre źródło wiedzy z zakresy wymowy, w którym w prosty sposób sprawdzisz, jak brzmią poznawane przez Ciebie słowa.
- Ćwicz! Języki charakteryzują się bogactwem różnorodnych dźwięków, a nasze usta dostosowują się do ich wymawiania. Jednak artykulacja niektórych z nich jest dla nas bardzo trudna, ponieważ nie występują one w naszym języku ojczystym. W ich opanowaniu pomagają ćwiczenia – podobne do treningu sportowego lub nauki tańca. Ważne jest przyzwyczajanie ust do takiego ułożenia, które umożliwi wymowę nowych dźwięków. Im więcej będziesz ćwiczyć, tym łatwiej osiągniesz właściwe efekty. Wielu hiszpańskojęzycznych użytkowników języka angielskiego ma problem z rozróżnieniem dźwięków /b/ i /v/. Brzmienie spółgłoski /b/ uzyskujemy przez połączenie warg, a następnie otwarcie ust pod wpływem nagłego wypuszczenia powietrza. Dźwięk /v/ wymaga nieco podobnego układu ust, ale w trakcie artykulacji górne zęby dotykają dolnej wargi i tworzą niewielką szczelinę, przez którą przechodzi powietrze. Po serii ćwiczeń spróbuj wypowiedzieć zdanie: „I’d like a very big beverage please”. Dział Sounds of English na stronie BBC Learning English proponuje duży wybór tutoriali w formie filmów, które wyjaśniają, w jaki sposób wymawiać różne angielskie dźwięki oraz jak je ćwiczyć.
- Poznaj pary minimalne [Minimal pairs]. To słowa, które mają niemal identyczną wymowę, ale różnią się jednym dźwiękiem, na przykład angielskie wyrazy „ship” [„statek”] oraz „sheep” [„owca”]. Samogłoski /I/ w słowie „ship” oraz /i:/ w słowie „sheep” różnią się długością artykulacji. Różnica brzmienia samogłoski „i”, choć występuje w wielu słowach, może sprawiać trudność osobom uczącym się języka angielskiego. Dobrze jest zacząć rozróżniać dźwięki, które słyszymy. Posłuchaj nagrań kilku popularnych par minimalnych dostępnych tutaj i postaraj się rozpoznać różnice ich brzmienia, a następnie spróbuj wymówić usłyszane dźwięki.
Nie martw się, jeśli nadal popełniasz błędy w angielskiej wymowie. Jest ona dość skomplikowana. Potwierdza to bardzo długi wiersz zatytułowany The Chaos. W 1922 roku napisał go holenderski badacz języka angielskiego, żeby zaprezentować problemy związane z angielską wymową. Nawet jeśli początkowo wyda Ci się ona chaotyczna, regularne ćwiczenia sprawią, że pokonasz związane z nią trudności.